Potager de Charlemagne

Vues

Dans un texte contemporain de Charlemagne, qui s’appelle le Capitulaire de Villis, et dont un exemplaire original est encore conservé à la Bibliothèque de Wolfenbüttel en Allemagne (voir photo ci-dessous), nous trouvons, entre autres, dans le capitule 70, une liste des plantes dont la culture est ordonnée dans les jardins royaux, sous le contrôle des missi dominici (les envoyés du maître).

Les plantes du potager de Charlemagne sont destinées à nourrir, à soigner ou à habiller la population.

Ce sont ces plantes que nous avons repris en grande partie dans cet espace, à titre d’évocation et non de reconstitution historique.

Le texte original étant difficile à déchiffrer, vous trouverez ci-dessous une traduction du contenu de l’article (=capitule) 70.

Nous voulons qu’on ait dans les jardins toutes espèces d’herbes, à savoir :

  • abrotanum : aurone (Artemisia abrotanum)
  • adripias : arroche (Atriplex hortensis)
  • alia : ail (Allium sativum)
  • altaea : guimauve (Althæa officinalis)
  • ameum : ammi élevé (Ammi majus)
  • anesum : anis vert (Pimpinella anisum)
  • anetum : aneth (Anethum graveolens)
  • apium : ache (Apium graveolens)
  • ascalonica : échalote (Allium ascalonicum)
  • beta : bette (Beta vulgaris subsp. maritima)
  • blida : brède (Amaranthus blitum)
  • britla : ciboulette (Allium schoenoprasum)
  • cardones : cardons (Cynara cardunculus)
  • careium : carvi (Carum carvi)
  • carvita : carotte (Daucus carota)
  • caulos : choux (Brassica oleracea)
  • cepa : ciboule (Allium fistulorum)
  • cerfolium : cerfeuil (Anthriscus cerefolium)
  • cicerum italicum : pois chiche (Cicer arietinum)
  • ciminum : cumin (Cuminum cyminum)
  • coloquentida : coloquinte (Citrullus colocynthis)
  • coriandrum : coriandre (coriandrum sativum)
  • costum : grande balsamite (Balsamita major)
  • cucumeres : concombres (Cucumis sativus)
  • cucurbita : gourde (Lagenaria siceraria)
  • diptamnum : dictame de Crète (Origamum dictamnus)
  • dragantea : estragon (Artemisia dracunculus)
  • eruca alba : roquette (Eruca sativa)
  • fabas majores : fèves (Vicia faba)
  • fasiolum : mongette (Vigna unguiculata)
  • febrefugia : plante fébrifuge ?.
  • fenicolum : fenouil commun (Foeniculum vulgarie)
  • fenigrecum : fenugrec (Trigonella fœnum-græcum)
  • git : nigelle (Nigella sativa)
  • gladiolum : glaïeul (Gladiolus ou iris)
  • intubas : chicorées (Cichorium intybus)
  • lacterida : épurge (Euphorbia lathyris)
  • lactuca : laitue (Lactuca sativa)
  • levisticum : livèche (Levisticumn officinale)
  • lilium : lis (Lilium candidum)
  • linum : lin cultivé (Linum usitatissimum)
  • malva : mauve (Malva spp)
  • menta : menthe (mentha spp.)
  • mentastrum : menthe (Mentha spp.)
Capitulaire de Villis
  • nasturtium : cresson (Nasturtium officinale)
  • nepeta : cataire (Nepeta cataria)
  • olusatrum : maceron (Smyrnium olusatrum)
  • papaver : pavot (Papaver spp)
  • parduna : bardane (Arctium lappa)
  • pastenaca : panais (Pastinaca sativa)
  • pepones : melons (Cucumis melo)
  • petreselinum : persil (Petroselinum sativum)
  • pisos mauriscos : pois (Pisum sativum)
  • porros : poireaux (Allium porrum)
  • puledium : pouliot (Mentha pulegium)
  • radices : radis (Raphanus sativus)
  • ravacaulos : choux raves (Brassica oleracea)
  • rosas : roses (Rosa spp,)
  • ros marinus : romarin (Rosmarinus officinalis)
  • ruta : rue (Ruta graveolens)
  • salvia : sauge (Salvia officinalis)
  • satureia : sarriette (Satureja hortensis)
  • savina : sabine (Juniperus sabina)
  • sclareia : sauge sclarée (Salvia sclarea)
  • silum : chervis (Sium sisarum)
  • sinape : moutarde (Sinapis alba)
  • sisimbrium : sisymbre (Sisymbrium spp,)
  • solsequia : souci (Calendula officinalis)
  • squilla : scille maritime (Scilla maritima)
  • tanazita : tanaisie (Tanacetum vulgare)
  • uniones : oignons (Allium cepa)
  • vulgigina : cabaret (Asarum europaeum)
  • warentia : garance (Rubia tinctorum)
  • et sur le toit de la maison : Jovis barba : joubarbe des toits, (Semp. tectorum)

Le coin des menthes

Plusieurs espèces de menthes sont dans la liste du Capitulaire de Villis. Il existe botaniquement 18 espèces de menthes, auxquelles il faut ajouter de nombreux hybrides et cultivars.

La menthe a toujours été reconnue pour ses usages aromatiques, condimentaires, ornementaux et médicinaux.

Les nuances de parfums sont multiples et évoquent tantôt la fraise, l’ananas, voire même le chocolat !…

La menthe corse, aux feuilles minuscules et qui mesure moins d’un centimètre de haut, est particulièrement curieuse. Son parfum rappelle celui de la menthe poivrée.

Menthe corse
Menthe corse